ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
Εισαγωγή
Το Διαδίκτυο ως εργαλείο επικοινωνίας
Γιατί κοινωνικοποιείται κάποιος online;
Σύγκριση κοινωνικοποίησης online και offline
Τα πλεονεκτήματα του online έναντι του offline
Φωτογραφίες και βίντεο
Εξουσία
Κοινωνική Οργάνωση και Ηγεσία
Ένας προβληματικός ηγέτης
Εγωισμός και κοινωνικοποίηση
Οι περιθωριακοί
Πάθη
Έρωτας και διαδίκτυο
Όλα του γάμου δύσκολα, προέκυψε και δεύτερος!
Όταν μπλέκουμε τα μπούτια μας
Όταν λοιπόν εξάγουμε τις online γνωριμίες στον offline κόσμο μας
Mou areseis αλλά μετά...
Σύγκριση των σχέσεων των ίδιων ανθρώπων
Το ανάποδο όμως γίνεται;
Μια αυτοκτονία στην Κρήτη
Επίλογος
Εν κατακλείδι, είναι υγιής αυτή η κοινωνικοποίηση ή όχι;
Παρατήρηση: Χρησιμοποιώ τη λέξη «πραγματικός» για να περιγράψω την κατάσταση στην κοινωνία εκτός Διαδικτύου, το in real life που λένε και οι Αμερικάνοι. Οι κοινωνίες στις οποίες θα αναφερθώ είναι υπαρκτές, όμως απέχουν πολύ από το να τις χαρακτηρίσω πραγματικές με την έννοια της κοινωνίας που ζούμε όλοι. Ίσως και επειδή ο ορισμός του χρήστη υπηρεσίας ψηφιακής επικοινωνίας απέχει από την ολότητα του ανθρώπου.
Το Διαδίκτυο ως εργαλείο επικοινωνίας
Το Διαδίκτυο γεννήθηκε ως ένας τρόπος να ανταλλάζουν πληροφορίες μεταξύ τους οι διάφορες υπηρεσίες του Αμερικανικού Στρατού, εξελίχθηκε ως το μέσο ανταλλαγής πληροφοριών ανάμεσα σε ακαδημαϊκά ιδρύματα και στο τέλος κατέληξε να είναι το πιο ραγδαία αναπτυσσόμενο και το πλέον φιλελεύθερο στην ιστορία μέσο ανταλλαγής πληροφοριών σε παγκόσμιο επίπεδο. Βέβαια, η λέξη «φιλελεύθερο» επιδέχεται τρομερής αμφισβήτησης, αφού μπορεί πολύ εύκολα να αντικατασταθεί η λέξη με έννοιες όπως «άναρχο», «ανεξέλεγκτο» και «επικίνδυνα ελεύθερο».
Ένα είδος πληροφοριών που ανταλλάζεται, το οποίο μάλιστα αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα κομμάτια του «είναι» του Διαδικτύου σήμερα, είναι η προσωπική επικοινωνία. Και αυτό που θα εξετάσω πιο πολύ είναι η προσωπική επικοινωνία μεταξύ αγνώστων, ή ανθρώπων που δεν είχαν σχέσεις μεταξύ τους πριν «γνωριστούν» μέσω κάποιας υπηρεσίας του Διαδικτύου.
Υπάρχουν διάφοροι τρόποι επικοινωνίας μέσω Διαδικτύου. Οι τύποι στους οποίους θα επικεντρωθώ είναι οι εξής:
Fora. Μετεξέλιξη των προϊστορικών πλέον BBS, εξαιρετικά δημοφιλή αφού μπορούν να προσπελαστούν χωρίς ιδιαίτερο λογισμικό και περιέχουν τέτοια γκάμα συζητήσεων που δεν πιστεύω ότι υπάρχει έστω και ένα χόμπι ή επάγγελμα χωρίς το forum του: έχω δει με τα μάτια μου fora για ιδιοκτήτες πίτ μπουλ, γιατρούς, πολιτικούς επιστήμονες, δωδεκαθεϊστές, παίχτες ράγκμπι, υποστηρικτών της ελευθερίας του Θιβέτ, παιδόφιλους, χωρισμένους γονείς και έφηβους με τάσεις αυτοκτονίας.
Chat Rooms. Λιγότερο μαζικά στην Ελλάδα από ότι τα fora (δεν είναι και τυχαίο άλλωστε που πολλά μικρά chat rooms έχασαν τη δυναμική τους όταν κάποιο πεφωτισμένο μυαλό αποφάσισε να στήσει δίπλα τους και ένα forum.) Βέβαια, η αποτελεσματικότητά τους οφείλεται στην άμεση επικοινωνία, αφού για να λειτουργήσουν απαιτείται η παράλληλη ύπαρξη και των δύο συνομιλητών στον κυβερνοχώρο.
Υπηρεσίες Δικτύωσης. Σε αυτή την κατηγορία πέφτουν εφαρμογές όπως το Hi5, το Facebook, το MySpace και το ελληνικότερο Joy. Η λογική είναι απλή: γράφεσαι για να βρεις τους φίλους σου αλλά πάντα καταλήγεις να έχεις πρόσβαση σε εκατοντάδες προφίλ ανθρώπων τα οποία και θα ψάξεις μέχρι τελευταίας κουκίδας.
MSN Messenger. Και άλλα προγράμματα άμεσης επικοινωνίας. Η διαφορά με τα παραπάνω έγκειται στο γεγονός ότι στο συγκεκριμένο λογισμικό πρέπει να προσθέσεις το e-mail του συνομιλητή σου, άρα απαιτείται κάποια προηγούμενη επαφή. Κοινώς, δεν γνωρίζεις αγνώστους στο MSN.
MMORPGs. Μιλώντας με τον φίλο μου τον Γιώργο είχα πει ότι αυτού του είδους τα παιχνίδια, δηλαδή τα τεχνητά περιβάλλοντα όπου ο κάθε χρήστης έχει έναν ήρωα τον οποίο πρέπει να κατευθύνει σε συνεργασία με άλλους χρήστες στο πλαίσιο ομάδων και συμμαχιών, συνδυάζουν τα δύο πιο εθιστικά πράγματα στην ιστορία της τεχνολογίας: το chat room και το αξιοπρεπές παιχνίδι με σενάριο και τέρατα.
Γιατί κοινωνικοποιείται κάποιος online;
Πολλοί ερευνητές έχουν γράψει τόνους χαρτιών στους οποίους προσπαθούν να εξηγήσουν την προτίμηση του ατόμου στην διαδικτυακή κοινωνικοποίηση και το γιατί αυτού του είδους η ανθρώπινη επαφή (αν μπορεί να χωρέσει στον ορισμό της) φέρνει θεαματικές ανατροπές στην κοινωνική ζωή συγκεκριμένων ατόμων.
Θα χρησιμοποιήσω ένα παράδειγμα από την τεχνολογία. Και αυτό είναι τα ραβασάκια στο σχολείο. Όταν λοιπόν είμασταν 14 χρονών, ας πούμε, μας φαινόταν πολύ πιο εύκολο να γράψουμε σε ένα χαρτί «μου αρέσεις» παρά να το πούμε κατάμουτρα. Όταν μάλιστα η Panafon έκανε την εμφάνισή της το 1994 και έφερε μαζί της το SMS, τα ραβασάκια έγιναν ψηφιακά. Και πιο trendy.
Πάμε πίσω στο Διαδίκτυο. Από όλα όσα έχω ακούσει κατά καιρούς, υπάρχουν τρεις ουσιαστικοί λόγοι που κάποιος στρέφεται στην κοινωνικοποίηση του Διαδικτύου:
Για να σκοτώσει την ώρα του. Δεν είναι πυρηνική φυσική η επικοινωνία και είναι ένας ευχάριστος χρόνος να περάσει κάποιος τον ελεύθερό του χρόνο.
Για να καλύψει προσωρινές ανάγκες επικοινωνίας. Αυτές προέρχονται είτε από τη μοναξιά του σπιτιού, είτε την απόσταση που τον χωρίζει από τον προηγούμενο κοινωνικό του περίγυρο (όλοι εσείς που σπουδάζετε στην επαρχία και στο εξωτερικό για παράδειγμα) ή ακόμα και από άλλου είδους προβλήματα που σχετίζονται με την εμφάνιση, την αυτοπεποίθηση κ.ά.
Για να «ξεφύγει» από την ήδη υπάρχουσα κοινωνική ζωή του. Πολλοί άνθρωποι με οικογενειακά προβλήματα, άσχημες συνθήκες εργασίας ή άλλα άσχημα στοιχεία στην ζωή τους καταφεύγουν στο Διαδίκτυο για να προσπαθήσει να ζήσει μια «διαφορετική» εμπειρία, ειδικά αν δεν μπορεί υπό τις υπάρχουσες συνθήκες να επιφέρει δραστική αλλαγή στη ζωή του.
Το Διαδίκτυο προσφέρει την πιο εύκολη κοινωνικοποίηση στα ανθρώπινα χρονικά. Ερευνητές σε πολυσυλλεκτικά κράτη (όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες – ή μάλλον για να μην λέμε και μπούρδες, στις Ηνωμένες Πολιτίες) αποδίδουν την ευκολία στην απουσία ένδειξης για το χρώμα, την ηλικία, τις πολιτικές πεποιθήσεις την εξωτερική εμφάνιση και την οικονομική κατάσταση. Αυτοί οι ισχυρισμοί δέχτηκαν ένα ισχυρό πλήγμα από την εμφάνιση των υπηρεσιών δικτύωσης όπως το Hi5 ή υπηρεσιών που αφήνουν τον χρήστη να δημιουργήσει το προφίλ του, όπως καλή ώρα το Blogger.
Σε κάθε περίπτωση ο χρήστης των υπηρεσιών επικοινωνίας κάνει ορισμένα βήματα ώστε να δώσει στον συνομιλητή του μια εικόνα του. Ενδιαφέροντα, περιορισμένα στοιχεία για τη ζωή του και φωτογραφίες εμφανίζονται πολύ συχνά σε «γνωριμίες» μέσω διαδικτύου.
Η ευκολία λοιπόν δεν έγκειται στην απουσία διαφορετικότητας. Αυτή υπάρχει, σε μειωμένο βαθμό βέβαια λόγω της απόστασης πραγματικής επαφής, όμως είναι εμφανής σε στατιστικές που δείχνουν το τι είδους άτομα είναι πιθανότερο να συζητήσουν μέσω Διαδικτύου σε προσωπικό επίπεδο. Συνήθως το προφίλ μιας συζήτησης μεταξύ αγνώστων σε chat room είναι άτομα διαφορετικού φύλου από την ίδια περίπου γεωγραφική περιοχή (και προφανώς, εφ’όσον μιλάμε για την Ελλάδα, ίδιου χρώματος.)
Η ευκολία έγκειται στο γεγονός ότι η επικοινωνία είναι απλά απρόσωπη, χωρίς να μπούμε στον κόπο να εξερευνήσουμε την απουσία διαφορετικότητας και του ρατσισμού που μπορεί να εμποδίσει την επικοινωνία. Φανταστείτε το παρακάτω σενάριο: Μπαίνετε μέσα σε μια καφετέρια με περίπου 2.000 άτομα και μιλάτε σε άγνωστα άτομα, τα οποία με τη σειρά τους γυρνάνε και σας μιλάνε και επιθυμούν να μάθουν περισσότερα πράγματα για εσάς. Απίθανο. Όσες φορές μου μίλησε άγνωστος στο δρόμο ήταν επειδή ήταν τρελλός ή έψαχνε την εκκλησία του Προφήτη Ηλία.
Οι συνθήκες για επικοινωνία είναι εξαιρετικά γόνιμες λοιπόν. Είναι μαθηματικώς απίθανο κάποιος που δεν βρίζει δημοσίως σε ένα μέσο επικοινωνίας να μην γνωρίσει έστω και μια χούφτα ανθρώπους και να αρχίσει να τους μιλάει.
Ας λάβουμε υπ’όψιν μας και τα δημογραφικά στατιστικά σε σχέση με τη χρήση του Διαδικτύου στην Ελλάδα (ηλικίες μέχρι 30 ετών, σχετικά καλής μόρφωσης και μέτριου τουλάχιστον εισοδήματος) και θα δούμε ότι συνομωτούν τα πάντα στο να γίνεται παιχνίδι η κοινωνικοποίηση.
Τα πλεονεκτήματα του online έναντι του offline
Δεν είναι παράλογο να ισχυριστεί κάποιος ότι υπάρχουν κάποια ουσιαστικά πλεονεκτήματα που νιώθει ο χρήστης κατά την κοινωνικοποίησή του στο Διαδίκτυο. Το πιο ενδιαφέρον που διάβασα ποτέ το γράφουν οι Thurlow, Lengel και Tomic στο Computer Mediated Communication. Καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι η συνομιλία στο Διαδίκτυο απολαμβάνει περισσότερης προσήλωσης από κάθε άλλη συνομιλία που υπήρξε ποτέ.
Κάθε ένας που προσπάθησε να μιλήσει σε άνθρωπο τη στιγμή που έγραφε ένα e-mail ή μίλαγε στο MSN το έχει διαπιστώσει αυτό από πρώτο χέρι.
Ένα άλλο πλεονέκτημα έχει άμεση σχέση με την θεωρία του Goffman για την δραματουργική ανάλυση, την μελέτη δηλαδή της κοινωνικής αλληλεπίδρασης ως μιας θεατρικής παράστασης. Ο κοινωνιολόγος αυτός ισχυρίζεται ότι κάθε παράσταση είναι μια παρουσίαση του εαυτού, η προσπάθεια του ατόμου να δημιουργήσει συγκεκριμένες εντυπώσεις στο μυαλό του άλλου. Αυτή λοιπόν η «διαχείριση εντυπώσεων» είναι εξαιρετικά ευκολότερη στο Διαδίκτυο από ότι στον πραγματικό κόσμο.
Αν γνωρίζατε στη στάση του λεωφορείου τον πιο ενδιαφέροντα άνθρωπο του πλανήτη, έναν εξαιρετικά έξυπνο άνθρωπο με τρομερές ιδέες και φοβερή διάθεση για συζήτηση, πιθανότατα θα τον αποφεύγατε αν ήταν ακούρευτος, αξύριστος φορώντας μια τρύπια μπλούζα. Στο Διαδίκτυο όμως όχι, γιατί το μόνο που θα γνωρίζατε από αυτόν τον άνθρωπο θα ήταν οι ιδέες που θα σας μετέφερε.
Επίσης μέσω διαδικτύου (ειδικά στις μη άμεσες μορφές επικοινωνίας όπως τα fora) μπορείς να ξανασκεφτείς αυτό που γράφεις, ώστε το τι θα λάβει ο άλλος να συντελέσει στην μεγιστοποίηση της εντύπωσης που θες να του προσφέρεις. Ας μην ξεχάσουμε και την πλήρη απουσία γλωσσολογικών ιδιομορφιών καθώς και την ύπαρξη των greeklish που δικαιολογούν γραμματικά και ορθογραφικά ατοπήματα.
Φωτογραφίες και βίντεο
Η απουσία κάθε είδους μη λεκτικής επικοινωνίας οδηγούν στο αναπόφευκτο αποτέλεσμα να εφαρμόζεται πλήρως το δόγμα του «ό,τι δηλώσεις είσαι.» Όμως τι γίνεται όταν μπαίνουν οι φωτογραφίες στο παιχνίδι;
Οι Levitt και Dubner στο εξαιρετικό Freakonomics κάνουν έναν παραλληλισμό με τις αγγελίες αυτοκινήτων: η απουσία φωτογραφίας ενδέχεται να σε κάνουν να σκεφτείς ότι υπάρχει κάποιο πρόβλημα. Το πρόβλημα με την απουσία φωτογραφίας μπορεί να είναι καθαρά άγνοια για το πως να την ανεβάσεις, απουσία κατάλληλου τεχνικού εξοπλισμού, ντροπή ή φόβος μην σε ανακαλύψουν, ή τέλος η απλή ασχήμια.
Πολλοί καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι οι φωτογραφίες υπάρχουν μόνο όταν ο στόχος της γνωριμίας είναι το ραντεβού. Όμως τις βάζουν σχεδόν όλοι πλέον στις υπηρεσίες δικτύωσης και στο MSN τους χωρίς να θέλουν απαραίτητα να κάνουν σεξ με τους συνομιλητές τους. Επίσης προτιμούν να μιλήσουν σε άτομα που έχουν ήδη την φωτογραφία τους δημοσιευμένη παρά σε αυτούς που δεν την έχουν.
Μια λογική εξήγηση είναι ότι η φωτογραφία σε κάνει να ξεπεράσεις ορισμένες a priori ανασφάλειες που συνδέονται με την επικοινωνία στο Διαδίκτυο. Σου δίνουν μια αίσθηση οικειότητας με τα ξερά 12άρια Arial του απέναντί σου.
Μα θα αναρωτηθεί κάποιος, η ύπαρξη και μόνο της φωτογραφίας δεν θα δημιουργήσει κάποιου είδους διαχωρισμό σε βάρος των λιγότερο εμφανίσιμων ατόμων; Σίγουρα. Όμως πάντα υπάρχει έστω και μια φωτογραφία για τον κάθε έναν που θα καλύψει τις εξωτερικές ατέλειές του. Και έτσι την πάτησε ένας φίλος μου πριν από μερικά χρόνια όταν το κινητό μου τρελλάθηκε από τις φωνές του: «ρε μ..., είναι τελείως μπάζο!»
Τους τελευταίους μήνες παρατηρείται και μια αύξηση στην χρήση των υπηρεσιών φωνής και βίντεο στην επικοινωνία στο Διαδίκτυο. Όμως ποτέ δεν θα προηγηθούν της λεκτικής επαφής, άρα δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν στη δημιουργία πρώτων εντυπώσεων.
Κοινωνική Οργάνωση και Ηγεσία
Σαν κάθε κοινωνική ομάδα, οι μικροκοινωνίες που αναπτύσσονται στο Διαδίκτυο έχουν τον ηγέτη τους, την ομάδα που τον περιβάλλει και κάποιους που έχουν πρόσβαση σε αυτή την ομάδα. Στον αντίποδα, υπάρχει πάντα και ένα γκρουπ ατόμων που είναι αποξενωμένοι και απομονωμένοι από το υπόλοιπο κοινωνικό σύνολο.
Ο ηγέτης πάντα είναι αυτός που έχει την μέγιστη πρόσβαση στις τεχνικές δυνατότητες του συστήματος. Αυτό πρακτικά σημαίνει τη δυνατότητα να ξεφορτώνεται όποιον θέλει ανά πάσα στιγμή και να μπορεί να προβιβάσει ή να υποβιβάσει τον οποιονδήποτε. Αν και τυχαίνει συχνά να υπάρχουν δύο, τρεις ή και περισσότεροι άνθρωποι με αυτή τη δυνατότητα, πάντα υπάρχει ένας που διατηρεί το πάνω χέρι, είτε επειδή είναι ο ιδρυτής της εν λόγω ομάδας είτε επειδή οι ζυμώσεις στο εσωτερικό της ομάδας τον έφεραν σε αυτή τη θέση.
Οι δημοκρατικές διαδικασίες σπανίζουν – στην πραγματικότητα οι περισσότερες μικροκοινωνίες του κυβερνοχώρου είναι μικρές δικτατορίες. Έχοντας δει αρκετές δεκάδες τέτοιων κοινωνιών μόνο μία λειτούργησε δημοκρατικά χωρίς κάποιο θεαματικό αποτέλεσμα.
Το γιατί συμβαίνει αυτό είναι εξαιρετικά απλό. Ας μιλήσουμε για τον θεσμό της εξορίας. Στην πραγματικότητα όλοι έχουμε μερικά άτομα κατά νου που θα ευχόμασταν να μην αποτελούν μέρος της κοινωνικής μας ομάδας, όμως σύμφωνα με τους νομικούς κώδικες που ισχύουν γύρω μας – και με βάση τους κανόνες ηθικής που ανέπτυξαν οι φιλόσοφοι και οι κληρικοί μας – η εξορία ενός ανθρώπου είναι μια εξαιρετική δύσκολη υπόθεση. Όσες φορές συνέβη το μόνο αποτέλεσμα ήταν γενικευμένη κατακραυγή και συναυλίες του Μίκη Θεοδωράκη μετά από αρκετές δεκαετίες. Ο φόνος, από την άλλη, είναι εντελώς απαράδεκτη πράξη που οδηγεί σε πολλά χρόνια στη φυλακή.
Στο Διαδίκτυο η εξορία είναι πανεύκολη, όπως και ο φόνος. Δεν είναι τυχαίο που η σχετικές εντολές λέγονται ban (θυμίζει πολύ το banish) και kill (μην αγριεύεστε.) Οι λόγοι της εξορίας και του φόνου αναφέρονται αναλυτικά σε κείμενα τα οποία λέγονται policies, ή πολιτικές λειτουργίας, οι οποίες όσες περιπτώσεις και να αναφέρουν ως αδικήματα, πάντα περιέχουν δύο κρίσιμα σημεία. Το πρώτο είναι ότι η πρόσβαση σε μια υπηρεσία δεν είναι δικαίωμα αλλά προνόμιο – κανένας δεν μπορεί να παραπονεθεί στο Διαδίκτυο ότι έχει δικαίωμα να έχει πρόσβαση σε ένα chat room ή ένα forum. Το δεύτερο είναι ότι πάντα υπάρχει παράθυρο για επέμβαση του ηγέτη ή της ομάδας του χωρίς να χρειαστεί να λογοδοτήσει κάπου.
Άλλωστε, ο διαχωρισμός των εξουσιών άφησε εξαιρετικά ανέγγιχτες αυτές τις μικροκοινωνίες. Εκτελεστική, νομοθετική και δικαστική εξουσία αποτελούν το ένα και το αυτό.
Κάπως έτσι λειτουργεί και το σύστημα απόδοσης μερικής εξουσίας σε κάποια μέλη της ομάδας. Ο ηγέτης και η άμεση ομάδα του (συνήθως γνωστοί ως administrators, ή διαχειριστές) δεν έχουν τη δυνατότητα να ελέγξουν την κοινωνική ομάδα μόνοι τους. Άρα δημιουργούν μια ομάδα που επιτηρεί την «τάξη» στην κοινωνική ομάδα, τους operators ή moderators, που έχουν την τεχνική ελευθερία να απαγορεύσουν σε κάποιον την παραμονή στην υπηρεσία και να λογοκρίνουν κατά βούληση το τι γράφεται (κυρίως στα fora). Το «ξήλωμα» ατόμων από αυτή την επίλεκτη ομάδα μπορεί να γίνει για πολλούς λόγους, σε καμία περίπτωση όμως δεν νιώθει κάποιος υποχρεωμένος να λογοδοτήσει στο κοινωνικό σύνολο για αυτή του την απόφαση.
Βέβαια, όπως σε κάθε ομάδα ανθρώπων, έτσι και εδώ ένας άνθρωπος ο οποίος δεν έχει μέτρο στο πως διαχειρίζεται την εξουσία του μπορεί να διαλύσει την κοινωνική ομάδα. Πάντα πρέπει να έχει κατά νου το γεγονός ότι πρέπει να είναι όλοι ευχαριστημένοι από την επικοινωνία που απολαμβάνουν στα πλαίσια του forum και να μην έχει αφήσει δικαιώματα στον κάθε χρήστη να του προσάπτει κατηγορίες. Και αυτό ισχύει επειδή είναι πολύ πιο εύκολο να αλλάξεις chat room από ότι χώρα. Στην πραγματικότητα, είναι πολύ πιο εύκολο να φτιάξεις chat room από ότι χώρα.
Έτσι αυτή η ολιγαρχία ελέγχεται σε ένα επίπεδο εντυπώσεων. Είναι πολύ εύκολο να κερδίσεις τις εντυπώσεις – άλλωστε η εγγύτητα του συνόλου με την ολιγαρχία και η ευκολία της επικοινωνίας μαζί της δημιουργεί προσδοκίες σε μεγάλο κομμάτι της να γίνει μέλος της – ενώ όλες οι υπηρεσίες διατηρούν άχρηστους τίτλους τιμής για να κάνουν τα μέλη της να νιώθουν πιο «μέσα» στα πράγματα από ότι οι νεοεισερχόμενοι. Ένας κανονικός φαύλος κύκλος εξουσίας.
Ένας προβληματικός ηγέτης
Πηγαίνοντας στο παράδειγμα των MMORPGs, των Παιχνιδιών Ρόλων στο Διαδίκτυο, συναντάμε το παράδειγμα ενός ανθρώπου που είχε υπό τον έλεγχό του ένα guild, όπως αποκαλούνται οι φατρίες στον ψηφιακό κόσμο του παιχνιδιού. Δεν είχε φροντίσει να δώσει κανένα κομμάτι της «εξουσίας» του σε κανέναν άλλον μέσα στην ομάδα. Στην αρχή αυτό δεν αποτελούσε πρόβλημα αφού ήταν με διαφορά ο παλαιότερος μέσα στο guild. Όσο πέρναγε ο καιρός όμως, κάποια συγκεκριμένα άτομα «πάλιωσαν» και απαίτησαν να έχουν λόγο στα πράγματα. Ο ομαδάρχης αρνήθηκε πεισματικά να τους εμπιστευτεί με αυτό που ζητούσαν με αποτέλεσμα να ακολουθήσει γενική κατακραυγή των λαθών του (εξαφανίστηκε η αυθεντία του) και η παραίτηση μερικών ανθρώπων που είχαν καταφέρει να κερδίσουν τον σεβασμό των πιο νέων μελών, με αποτέλεσμα να φύγουν και αυτοί και να οδηγηθεί η ομάδα στη διάλυση.
Η κατάσταση θα είχε αποτραπεί αν είχε κρατήσει τις ισορροπίες και είχε διανείμει ρόλους στα πρόσωπα που δημιούργησαν την κόντρα. Σε αντίθεση με ότι πίστευε, η διανομή αρμοδιοτήτων θα ισχυροποιούσε τη θέση του, αφού και πάλι το σύνολο της εξουσίας θα πήγαζε από αυτόν. Όμως ο εγωισμός του λειτούργησε αρνητικά με αποτέλεσμα να μην μπορεί πλέον να ηγηθεί της κοινωνικής αυτής ομάδας.
Εγωισμός και κοινωνικοποίηση
Άρα ας κοιτάξουμε λίγο τον εγωισμό και τη σχέση του με αυτές τις κοινωνικές ομάδες. Είναι δύσκολο να θεωρηθείς «κάποιος» στο ευρύτερο κοινωνικό σύνολο, όμως μια καλή επίδοση σε ένα παιχνίδι ή μια θέση operator σε ένα chat room μπορούν να σε κάνουν «κάποιον» σε μια ψηφιακή κοινότητα.
Αυτό εξηγεί την προσκόλληση αρκετών ανθρώπων με αυτές τις υπηρεσίες. Έχοντας περάσει από τις ανάγκες τις επικοινωνίας, οι χρήστες περνάνε στο στάδιο όπου ικανοποιούν άλλου τύπου επιθυμίες τους. Βασική επιδίωξη του ανθρώπου ήταν πάντα να τον θαυμάζουν για κάτι ή έστω να έχει κάτι το ξεχωριστό. Αυτές οι κοινωνίες λοιπόν είναι σχεδιασμένες να του το δώσουν.
Ας δούμε το παράδειγμα του voice. Μια λειτουργία που αναπτύχθηκε στα πρώτα βήματα του Internet Relay Chat για να βοηθήσει τον συντονισμό συζητήσεων (όταν το IRC σχεδιαζόταν, η ακαδημαϊκή συζήτηση με συντονιστές ήταν βασικό κομμάτι των φιλοδοξιών των δημιουργών του) και σήμερα χρησιμοποιείται για να φαίνονται ορισμένα ψευδώνυμα ψηλότερα στη λίστα από τα υπόλοιπα.
Το να έχεις voice δεν σου δίνει κανένα άλλο όφελος παρά μόνο την παράκαμψη της αλφαβητικής σειράς. Όμως η ύπαρξή του είναι τόσο καλή για την online κοινωνία όσο και μια φωτογραφία δίπλα στον πρωθυπουργό στην offline: δείχνει ότι είσαι «κάποιος», ότι είσαι πιο παλιός, ότι τέλος πάντων έχεις κάποια καλύτερη θέση εκεί μέσα από τους υπόλοιπους.
Τώρα τελευταία προέκυψε και το u mode. Για αυτούς που οι διαχειριστές συμπαθούν λίγο λιγότερο. Ή για ποικιλία. Όπως το πάρει κανείς.
Στην ίδια κατηγορία εμπίπτουν και οι μετρητές σχολίων στα fora. Ένας άνθρωπος με 10000 σχόλια είναι πιο πιθανό να κερδίσει το ενδιαφέρον ενός χρήστη από αυτόν με 30 σχόλια. Ασχέτως αν στην πλειοψηφία των fora όταν ένας χρήστης έχει περισσότερα σχόλια από το 50-60% των σχολίων του πρώτου στην σχετική κατάταξη η καμπύλη σοβαρότητας των λεγομένων είναι τόσο φθίνουσα όσο και μια πίστα του σκι που την βλέπεις σε προφίλ.
Οι περιθωριακοί
Είπαμε και πριν ότι υπάρχουν και τέτοια άτομα. Αυτοί είναι συνήθως στο περιθώριο λόγω συγκρούσεων με την διοίκηση της υπηρεσίας ή λόγω των μη συμβατικών αποψεών τους. Ένας άνθρωπος με εμφανείς ρατσιστικές απόψεις είναι πολύ πιθανό να τεθεί στο περιθώριο από όλους, όπως και κάποιος που μιλάει χυδαία στις γυναίκες τις κοινότητας.
Η απαλλαγή από την κρίση των πεποιθήσεων ενός ατόμου ως θεωρία της online επικοινωνίας πάει περίπατο, αφού το μόνο που μπορείς να κρίνεις είναι τα γραφόμενα, άρα οι πεποιθήσεις που επιλέγει ένα άτομο να μοιραστεί μαζί σου είναι το μόνο που μπορείς να του προσάψεις.
Άσχετοι.
Έρωτας και διαδίκτυο
3000 λέξεις σχεδόν και ακόμα δεν έχω γράψει τίποτα για τον έρωτα και το Διαδίκτυο. Ναι λοιπόν, η κοινωνικοποίηση στο Διαδίκτυο έχει αρκετές φορές σαν στόχο της την ανεύρεση ερωτικού συντρόφου. Όμως τις περισσότερες φορές οδηγεί σε ερωτικές ή ερωτικές-παρά-πέντε συνομιλίες χωρίς να είναι αυτός ο αυτοσκοπός.
Η λογική εξήγηση είναι απλή. Εκτός από τον παράγοντα που σε κάνει να σκέφτεσαι τι θα πεις στα πλαίσια της διαχείρισης εντυπώσεων, υπάρχει και ο παράγοντας που σε κάνει να λες πράγματα που δεν θα έλεγες ποτέ στην πραγματική ζωή. Άρα το Διαδίκτυο γίνεται αυτομάτα πρόσφορο έδαφος για συνομιλίες εκ βαθέων για τις ανθρώπινες σχέσεις, τον έρωτα και τελικά το σεξ.
Η έρευνα των Thurlow, Lengel και Tomic αποδεικνύει ότι ένα σημαντικό ποσοστό των συνομιλιών οδηγούν σε ραντεβού, ενώ από τα ραντεβού που κανονίζονται στο Διαδίκτυο περίπου το 25% οδηγεί στο κρεβάτι. Καθόλου άσχημα σε σύγκριση με το ποσοστό των ανθρώπων του αντίθετου φύλου με τα οποία έχετε κοιμηθεί αφού έχετε πίασει πάνω από 5 κουβέντες μαζί τους.
Οι ίδιοι ισχυρίζονται ότι αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι υπάρχουν συγκεκριμένες προσδοκίες και η απουσία ντροπής. Εγώ θα προσθέσω αυτό που προανέφερα: η άνεση επικοινωνίας και οι συνθήκες κάτω από τις οποίες γίνεται η πρώτη γνωριμία δεν διαθέτουν κανένα σημείο της αμηχανίας που παρουσιάζουν οι πραγματικές ανθρώπινες σχέσεις. Όμως στο πρώτο ραντεβού η αμηχανία θα είναι παρούσα όπως και να έχει, όπως θα δούμε στη συνέχεια.
Ο σκοπός λοιπόν της ερωτικής γνωριμίας υπάρχει διάχυτος σε μέσα επικοινωνίας που δεν σχεδιάστηκαν για αυτό τον λόγο. Οι υπηρεσίες δικτύωσης αποτελούν ένα κορυφαίο παράδειγμα, όπου η «δημοτικότητα» συγκεκριμένων προφίλ βασίζεται στις φωτογραφίες τους και τα σχόλια είναι του τύπου «θέλω να γνωριστούμε, αυτό είναι το e-mail μου, είσαι πολύ όμορφη.» Σε chat rooms επίσης είναι παρούσα αυτού του είδους η κοινωνικοποίηση, ίσως επειδή το φλερτ είναι τόσο ανώνυμο που ο καθένας μπαίνει στον πειρασμό για να το κάνει.
Το αξιοσημείωτο έχει να κάνει με τα παιχνίδια – πολλές σχέσεις έχουν ξεπηδήσει από γνωριμίες σε μάχες στα ψηφιακά πεδία των MMORPGs. Δεν είναι περίεργο – οι χρήστες τους αποτελούν τις πιο ολοκληρωμένες ψηφιακές μορφές χαρακτήρα αφού ο στόχος των παιχνιδιών είναι η δημιουργία και εξέλιξη ενός ήρωα. Μέχρι και γάμοι έχουν γίνει μέσα από τα παιχνίδια, όμως η καλύτερη ιστορία είναι η παρακάτω:
Όλα του γάμου δύσκολα, προέκυψε και δεύτερος!
Ένα παντρεμένο ζευγάρι με ένα παιδί στις Η.Π.Α. ξεκίνησε να παίζει ένα παιχνίδι ρόλων στο Διαδίκτυο. Ο άντρας και η γυναίκα δημιούργησαν τους χαρακτήρες τους και μπήκαν στη διαδικασία κοινωνικοποίησης του παιχνιδιού. Αυτή λοιπόν περιλαμβάνει και τον «γάμο» του παίχτη με έναν χαρακτήρα του αντίθετου φύλου. Ο άντρας «παντρεύτηκε» μία κοπέλα από την Ευρώπη την οποία αποκαλούσε εντός παιχνιδιού τη σύζυγό του. Η πραγματική σύζυγος όμως άρχισε να ενοχλείται.
Το χειρότερο όμως είναι το γεγονός ότι ο άντρας κάλεσε την «σύζυγό» του από την Ευρώπη να πάει στην Αμερική να τους γνωρίσει. Προσφέρθηκε μάλιστα να της πληρώσει τα εισητήρια ενώ αναφερότανε δημοσίως μετά στους φίλους του στην κοπέλα που θα ερχόταν ως την «σύζυγό» του, παρατείνοντας την οργή της συζύγου του. Όταν ήρθε η κοπέλα, η αμηχανία της ήταν μεγάλη όμως ο άντρας της έδινε όλη του την προσοχή αγνοώντας εντελώς την πραγματική σύζυγό του.
Εκείνη εξοργίστηκε τόσο που τον χώρισε, με τον άντρα να συνάπτει δεσμό με την κοπέλα που γνώρισε μέσω Διαδικτύου. Η πρώην – πλέον – σύζυγος συνεχίζει κανονικά να παίζει το παιχνίδι και να μιλάει με τους φίλους της εκεί, αφού ο γάμος της την εμπόδιζε τόσο καιρό να κοινωνικοποιηθεί αλλιώς, ενώ ο άντρας της με την νέα του σύντροφο έχουν παρατήσει το παιχνίδι.
Όταν λοιπόν εξάγουμε τις online γνωριμίες στον offline κόσμο μας
Οι Levitt και Dubner ασχολούνται κυρίως με τις υπηρεσίες δικτύωσης που έχουν ως στόχο το ραντεβού, όπως το Adult Friend Finder. Αυτές οι υπηρεσίες είναι φτιαγμένες για ανθρώπους που ψάχνουν ταίρι και δεν το κρύβουν. Όμως στην Ελλάδα δεν έχουν ευδοκιμήσει, ίσως επειδή η ιδιοσυγκρασία του Έλληνα δεν θα τον κάνουν να παραδεχτεί ποτέ ότι χρησιμοποιεί το Διαδίκτυο με τέτοιους σκοπούς.
Όμως είναι αρκετά συχνά τα παραδείγματα όπου γίνονται offline συναντήσεις κοινωνικών ομάδων που γνωρίστηκαν στο Διαδίκτυο. Ένα παράδειγμα είναι τα διάφορα fora αυτοκινήτων που δημιουργήθηκαν online και οδήγησαν στη δημιουργία Συλλόγων Φίλων συγκεκριμένων μαρκών όπως της BMW. Ένα άλλο παράδειγμα που βίωσα προσωπικά ήταν οι συναντήσεις των Γραφιστών που είχαν γνωριστεί ηλεκτρονικά.
Αυτά τα παραδείγματα δείχνουν σαφέστατα ένα καλό της online κοινωνικοποίησης: είναι δύσκολο να σου παρουσιαστεί άλλη ευκαιρία να γνωρίσεις τόσα πολλά άτομα με ένα συγκεκριμένο ενδιαφέρον – άντε τώρα να βγεις στο δρόμο και να σταματάς κάθε τύπο που περνάει και να τον ρωτάς συγνώμη, μήπως είσαι γραφίστας / οδηγός BMW / ερασιτέχνης αστροφυσικός / οπαδός του Βεργή και τα λοιπά...
Υπάρχει βέβαια και μια εντελώς διαφορετική κατηγορία ανθρώπων: αυτοί που γνωρίζονται σε chat rooms και υπηρεσίες δικτύωσης που δεν έχουν κάποιο προφανές target group. Θα αναφερθώ λοιπόν στο παράδειγμα ενός ανθρώπου που ξέρω εδώ και κάτι χρόνια.
Mou areseis αλλά μετά...
Ο φίλος μου λοιπόν γνώρισε μια κοπέλα από μια διαφορετική περιοχή της Ελλάδας, η οποία έτυχε να έρθει στην Αθήνα για να δει κάποιους φίλους της. Μέσα στο chat room είχαν πει πέντε πράγματα παραπάνω από τα συνηθισμένα, όπως το πως έβρισκαν ο ένας τον άλλον εμφανισιακά ελκυστικό και άρχισαν να μιλάνε με ένα πιο γλυκό, ανεπίσημο και εγκάρδιο ύφος.
Όταν γνωρίστηκαν όμως, οι συνθήκες ήταν εντελώς διαφορετικές. Οι προσδοκίες του διαψεύστηκαν, αφού η συγκεκριμένη κοπέλα δεν ανταποκρίθηκε σε αυτά που είχαν ειπωθεί μέσα στο chat room. Πράγμα αρκετά λογικό, αφού πλέον είχε μια πραγματική κατάσταση στα χέρια της με πραγματική ευθύνη για τις πράξεις της. Είναι διαφορετικό να στείλεις μια καρδούλα στο MSN και διαφορετικό να δώσεις ένα γλωσσόφιλο σε έναν τύπο που βλέπεις για πρώτη φορά μπροστά σου.
Δεν είναι πάντα έτσι όμως η περίπτωση. Ένας άλλος φίλος μου είπε για την περίπτωση μιας κοπέλας που γνώρισε έναν τύπο για καφέ και μετά από 3 ώρες τον οδήγησε σε ένα ροζ ξενοδοχείο. Όμως αυτό ήταν σίγουρα η εξαίρεση.
Σύγκριση των σχέσεων των ίδιων ανθρώπων
Τι συμβαίνει λοιπόν; Τι καθορίζει την κοινωνικοποίηση που θα επακολουθήσει της ψηφιακής επικοινωνίας; Έχουμε σαν δεδομένο ότι μέσω του Διαδικτύου δημιουργούνται προσδοκίες για το άτομο το οποίο πρόκειται να γνωρίσει ο χρήστης στην πραγματική του ζωή. Οι προσδοκίες αυτές πάντα ακολουθούν σε μεγάλο βαθμό τη φαντασία του χρήστη – πάντα μας άρεσε να γεμίζουμε κενά και σε αυτή την περίπτωση τα κενά είναι μεγάλα.
Η απογοήτευση λοιπόν από κάποια χαρακτηριστικά του ανθρώπου που έχουμε πλέον απέναντί μας και όχι στην οθόνη μας είναι αρκετά πιθανή, είτε έχουμε φιλικές διαθέσεις είτε ερωτικές. Το Διαδίκτυο κρύβει αρκετές αδυναμίες, εσωτερικές και εξωτερικές, τις οποίες μετά διαπιστώνει κάποιος στην απομυθοποίηση του ανθρώπου στον οποίο μίλαγε εδώ και μήνες χωρίς όμως να έχει γνωρίσει ποτέ.
Άρα είναι τυχαίο το αν θα δουλέψει η σχέση ή όχι. Εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το πόσο μεγάλη θα είναι αυτή η απογοήτευση και το πόσο τελικά είναι συμβατοί οι χαρακτήρες αυτών των δύο ανθρώπων. Όμως πάντα υπάρχει ένα τονωτικό: το γεγονός ότι μπορούν να μιλάνε για ώρες για την κοινωνική τους ομάδα (ιδιαίτερα εμφανές σε παιχνίδια και τους διάφορους συλλόγους) άρα να έχουν ένα κοινό ενδιαφέρον το οποίο τους κρατάει και τους δύο σε ενεργή συζήτηση.
Αν αναλογιστούμε και το ότι δεν έχουν και κανέναν άλλον για να συζητήσουν τα της ομάδας αυτής και να τους καταλάβει (ή το γεγονός ότι ντρέπονται να το συζητήσουν με κάποιους άλλους,) η σχέση αυτή έχει μερικούς πόντους προβάδισμα προς την επιτυχία.
Το ανάποδο όμως γίνεται;
Πως μοιάζει η εισαγωγή μιας offline σχέσης στον Κυβερνοχώρο; Το παράδειγμα που έχουμε είναι από μια κοπέλα που μένει στη Θεσσαλονίκη ενώ το αγόρι της, που αποκαλώ Χ, στην Αθήνα. Εκείνος δηλώνει δημόσια την αγάπη του και την λατρεία του προς την κοπέλα σε κάθε δεδομένη ευκαιρία μέσα στο chat room στο οποίο μπαίνουν και οι δύο. Ακολουθεί ένας διάλογος που μου παραδόθηκε από έναν έμπιστο κατάσκοπό μου (και αυτόν που μου είπε ότι το να ερευνήσει κανείς την κοινωνιολογία του Διαδικτύου θα ήταν εξαιρετικά ενδιαφέρον, παρ’ότι δεν ξέρει αν ο Durkheim τρώγεται ή όχι) στον μαγικό κόσμο των chat rooms:
Φίλος μου: Να σου πώ κάτι και ελπίζω να μην παρεξηγηθείς
Κοπέλα: Πες μου
Φ: Όταν πρωτοείδα αυτές τις εκδηλώσεις αγάπης στο chat room σκέφτηκα «τραγικό», ίσως γιατί έβλεπα πάντα αρνητικά τις online σχέσεις.
Κ: Κατ’αρχάς δεν γνωριστήκαμε στο chat room. Απλά αναγκάστηκα να μπαίνω επειδή ο Χ είναι operator. Τις σχέσεις μέσω net τις κατακρίνω και πάντα τις κορόιδευα. Απλά με τον Χ είμαστε μαζί στην πραγματικότητα και όχι μέσω Διαδικτύου. Υπάρχει και η απόσταση και αναγκαζόμαστε να μιλάμε στο Διαδίκτυο.
Φ: Ναι, δεν είπα εγώ ότι είναι κατακριτέο αυτό που κάνεις εσύ. Αλλά υπάρχει διαφορά ανάμεσα στο «τα λέω μέσω Διαδικτύου» και του «το κάνω βούκινο στο chat room ότι τα έχω μαζί της.»
Κ: Κοίτα, στο (τάδε) chat room και σε chat rooms γενικά εγώ δεν έμπαινα. Από εκεί και πέρα ο Χ είναι πολύ εκδηλωτικός και μέσα από το Διαδίκτυο βρήκε αυτό τον τρόπο να εκφραστεί.
Φ: Ναι, αλλά...
Κ: Κοίτα. Επειδή ο Χ σαν operator είναι γνωστός μέσα στο chat room και υπήρχαν κάποιες που έλεγαν - ξέρεις τα γνωστά – Χ μωρό μου αγάπη μου έλα να μου κάνεις παρέα, έλα το ένα, έλα το άλλο, δεν είπα ότι μπήκα ο Ράμπο και τα έκοψα, απλά με ενοχλούσε και αφού μαθεύτηκε για εμένα κόπηκαν.
Φ: Γιατί όμως να σε ενοχλούν;
Κ: Κοίτα, γενικά με ενοχλούν.
Φ: Ναι, προφανώς, στην καφετέρια, στη σχολή...
Κ: Με ενοχλούν γιατί πολλά άτομα τα ξέρει και live και πολλές κοπέλες από αυτές που κάνουν «πλάκα» τις ξέρει αλλιώς δεν θα με ένοιαζε καν, κατάλαβες;
Άρα διαπιστώνουμε ότι ο Χ έχει δημιουργήσει ήδη ένα πρόβλημα στη σχέση του με το να την εισάγει στο chat room: έχει δημιουργήσει μια ζήλεια και ένα καθεστώς υποψιών λόγω της συναναστροφής του με κοπέλες, μέσα στο πλαίσιο των πιο «ελεύθερων» διαλόγων που ανέφερα και προηγουμένως. Η γνωριμία του με αυτές τις κοπέλες κάνει την κατάσταση ακόμα χειρότερη, αφού είναι δύσκολο για την κοπέλα της ιστορίας να κατανοήσει την κοινωνικοποίηση του αγοριού της με τις συγκεκριμένες γυναίκες.
Το γεγονός ότι έχουν την απόσταση μεταξύ τους δεν δικαιολογεί την επιλογή του chat room για τις επαφές τους – αφού όπως είπαμε και στην εισαγωγή, υπάρχει πάντα το MSN για αυτές τις περιπτώσεις.
Φ: Απλά έχω βγάλει ένα (ίσως αυθαίρετο) συμπέρασμα σχετικά με το πως διαχωρίζει ή όχι ο Χ το chat room από τη ζωή του.
Κ: Είναι αυθαίρετο, γιατί ο Χ μπαίνει στο chat μόνο βράδια λόγω τις δουλειάς του, άρα δεν μπορείς να πεις ότι ταυτίζει τη ζωή του με το net με τίποτα, αν δεν δούλευε και στο (τάδε) μαγαζί δεν θα έμπαινε και καθόλου!
Θα διαφωνήσω με την κοπέλα και θα συμφωνήσω με τον φίλο μου. Αν νιώθει την ανάγκη να μοιραστεί την σχέση του, άρα την επιτομή της προσωπικής του ζωής, με το chat room, τότε έχει γίνει αναπόσπαστο κομμάτι της εν γένει κοινωνικοποίησής του. Επίσης, έχει κάνει το chat room κομμάτι και της δικής της ζωής λόγω της ανάμειξης της σχέσης τους με πρόσωπα και πράγματα μέσα στην ψηφιακή πραγματικότητα του chat room.
Γενικά η εισαγωγή εμπειριών και στοιχείων από την πραγματική ζωή σε αυτή του Διαδικτύου είναι σύμπτωμα της αλλαγής του κέντρου βάρους της κοινωνικότητας του ατόμου από τον πραγματικό κόσμο προς τις διάφορες υπηρεσίες που εξετάζουμε. Η θέση του Χ σαν operator για παράδειγμα ήταν σημαντική για αυτόν, άρα έπρεπε και η κοπέλα να μπει στο chat room για να είναι στη ζωή του. Τέτοιες συμπεριφορές δεν παρατηρούμε ούτε καν σε πραγματικές κοινωνικές οργανώσεις.
Μια αυτοκτονία στην Κρήτη
Ένα βαρύ μάθημα το πήραμε από την πρόσφατη σχετικά ιστορία με την αυτοκτονία του φοιτητή αφού είχε πληροφορηθεί μέσω chat room για το πως να το κάνει. Η έλλειψη πραγματικής επικοινωνίας είχε κάνει τον συνομιλητή του να αγνοήσει παντελώς το ενδεχόμενο πραγματικής αυτοκτονίας – μπορεί να αυτοκτονήσει ένα ψευδώνυμο; - και έτσι δεν αντιμετώπισε με την δέουσα προσοχή το συγκεκριμένο γεγονός.
Στην άλλη άκρη του καλωδίου όμως ήταν κάποιος που με την παρότρυνση που έλαβε πήρε την απόφαση να αυτοκτονήσει, ακολουθώντας τις οδηγίες του συνομιλητή του. Η Αστυνομία συνέλαβε τον ανυποψίαστο πολίτη για την ευθύνη του στο θάνατο του φοιτητή.
Δεν μάθαμε ποτέ αν καταδικάστηκε αυτός ο άνθρωπος για την πράξη του και δεν έχουμε ακούσει κάτι σοβαρό από τα ΜΜΕ σχετικά με το θέμα. Το μόνο που ειπώθηκε ήταν ο τεχνοφοβικός μονόλογος που συνοδεύει κάθε αναφορά στην Διαδικτυακή κοινωνικοποίηση στην Ελλάδα.
Θα έπρεπε να καταδικαστεί; Αυτή είναι μια δύσκολη ερώτηση. Μπορείς να καταδικάσεις κάποιον επειδή σε ένα ψηφιακό περιβάλλον μιλούσε μέσω ψευδωνύμου με κάποιον άλλον, επίσης κρυμμένο πίσω από ψευδώνυμο; Δεν αναγνωρίζεται ως ελαφρυντικό ή αθωωτικό στοιχείο το γεγονός ότι δεν μπορούσε να πάρει στα σοβαρά την κατάσταση που εκτυλίσσοταν;
Ίσως το μόνο που έπρεπε να κρατήσουμε από αυτή την ιστορία είναι το πως η κακή πληροφόρηση για το Διαδίκτυο ως μέσο κοινωνικοποίησης μπορεί να οδηγήσει σε τέτοια αποτελέσματα. Όσο δεν γίνεται δεκτό ως ένας φυσιολογικός (ή έστω αποδεκτός) τρόπος να γνωρίσεις κόσμο και να μιλήσεις μαζί τους, δεν θα μπορεί να μελετηθεί και σοβαρά η συμπεριφορά των ανθρώπων εκεί μέσα γιατί αρκετοί θα φέρονται όπως ο υπόδικος στην περίπτωσή μας: θα το πάρουν στην πλάκα.
Παρά το γεγονός ότι τελικά παρά τα καλώδια στην άλλη άκρη υπάρχει άνθρωπος, άρα οι συνέπειες μπορεί να έχουν και επίδραση στην πραγματική ζωή του, αφήνοντας τη δική μας ανέγγιχτη.
Εν κατακλείδι, είναι υγιής αυτή η κοινωνικοποίηση ή όχι;
Η στιγμή που θα κάνω και την βαρυσήμαντη δήλωσή μου. Η απάντηση είναι «ανάλογα». Για να είναι υγιής η κοινωνικοποίηση μέσω Διαδικτύου πρέπει να έχει τα εξής χαρακτηριστικά:
- Να αναφέρεται σε ομοιογενείς κοινωνικές ομάδες με συγκεκριμένο κοινό ενδιαφέρον ή κοινή δραστηριότητα (π.χ. ίδιες σπουδές/ίδιο πανεπιστήμιο) ή να αναφέρεται σε άτομα τα οποία γνωρίζονται από παλιά και χρησιμοποιούν το Διαδίκτυο ως εναλλακτική του τηλεφώνου.
- Να υπάρχει πάντα διαχωρισμός της πραγματικής ζωής του ατόμου από την κοινωνική του εμπειρία στον κυβερνοχώρο και να μην αφήσει το ένα να παρεισφρύσει στο άλλο με αποτέλεσμα να χάσει τον έλεγχο.
- Να μην παρατήσει κάθε άλλη προσπάθεια κοινωνικοποίησης για να αφοσιωθεί σε αυτήν που του προσφέρει το Διαδίκτυο. Η απομόνωση από το ευρύτερο κοινωνικό σύνολο είναι μια ορατή πιθανότητα των ανθρώπων που θεωρούν την συζήτηση στην οθόνη εφάμιλλη του καφέ.
Το Διαδίκτυο αναμφίβολα είναι το πληρέστερο εργαλείο επικοινωνίας. Όμως, η πληθώρα των επιλογών που προσφέρει απαιτεί και την ανάλογη ωριμότητα εκ μέρους μας. Και το τηλέφωνο παρέχει τα τηλέφωνα 90 11..., όμως δεν τα βάζουμε (ελπίζω) στις κοινωνικοποιητικές μας επιλογές (το τηλέφωνο δεν είναι του σατανά κύριοι δημοσιογράφοι έ;). Έτσι και στο Διαδίκτυο υπάρχουν παρεμφερείς κακοτοπιές τις οποίες καλό θα ήταν να αποφεύγουμε.
Και στην τελική, αν γνωρίσετε και κάποιον/α μέσω Διαδικτύου, πάντα να θυμόσαστε ότι η απόσταση ανάμεσα στον χρήστη και τον άνθρωπο με τον οποίο επικοινωνείτε μπορεί να είναι μεγάλη, οπότε αν σκοπεύετε να τον/την γνωρίσετε, προστατεύστε τον εαυτό σας και την προσωπικότητά σας με το να ασκείτε έλεγχο στο τι μοιράζεστε μέσω Διαδικτύου και τι όχι.
Κλείνω λοιπόν με το να δηλώσω ότι απεχθάνομαι όλους όσους βγαίνουν στα παράπονα και καταγγέλουν το σατανικό Διαδίκτυο των παιδεραστών και των βιαστών που βρίσκουν αθώα θύματα. Αυτό δεν υφίσταται. Ο πραγματικός κίνδυνος βρίσκεται αλλού – στο πώς θα μπει το Διαδίκτυο στη ζωή σας.
Παν μέτρον άριστον. Και η ώρα 4 παρά τέταρτο. Χαίρετε (και συγνώμη για το μέγεθος, αλλά και πάλι, εσύ φταις που το διάβασες μέχρι εδώ.)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου